Կորոնավիրուսի համաճարակն ու օնլայն աշխատանքը արդեն նկատելիորեն փոփոխել են աշխատանքային շուկան, բայց այն ավելի կփոփոխվի: Հատկապես մեծ հարվածի տակ կընկնի միջին դասը. ապագայի աշխարհում չեն լինի ներկայումս ընդունված աշխատատեղերը:
Աշխատանքի ավարտը. ինչու ապագայի աշխարհում տեղ չկա միջին դասի համար
Դեռևս 1984 թվականին ամերիկացի գրող և ֆուտուրոլոգ Ջոն Նեյսբիթը կանխատեսել էր, որ աշխարհը կառավարման հիերարխիկ կառույցներից կանցնի ցանցայինի: Բայց նա, դժվար թե, ցանց ասելով պատկերացնում էր այնպիսի մի բան, ինչպիսիք են հիմա թվային ցանցերը: Որոշ ժամանակաշրջան այդ անցումը տեղի չէր ունենում գործիքների բացակայության պատճառով, որոնք կլինեին մարդկանց միավորելու համար բավականաչափ ծավալուն, մատչելի, հուսալի և համատարած: Երբ այդ հնարավորությունը ի հայտ եկավ (մոտավորապես 2010-ական թվականներին), դեռ երկար պահպանվում էր հոգեբանական պատնեշը՝ զգացումը, որ աշխատակիցներին արդյունավետ աշխատանքի համար պետք է «վերահսկել»:
Այդ պատնեշի ուժը հստակ դրսևորվում է հիմա. մենք տեսնում են «ինչպես վերահսկել հեռահար աշխատանքը» կոնտենտի կտրուկ աճը: Ներկայիս համաճարակի արդյունքում, ամենայն հավանականությամբ, կքանդվի նաև այդ պատնեշը, երբ պարզվի, որ ցանցային կազմակերպություններում կարևոր է ոչ թե վերահսկողությունը, այլ՝ ընդհանուր արդյունավետությունը:
Շահողներն ու պարտվողները
Ինչպես բոլոր հասարակական փոփոխությունների դեպքում՝ աշխատանքային կազմակերպությունների փոփոխությունների դեպքում ևս կլինեն հաղթողներ և պարտվողներ: Առաջին հերթին, այս փոփոխությունների շահողներ կդառնան նրանք, ովքեր կկարողանան ապացուցել իրենց արդյունավետությունը և կարևորությունը՝ աշխատելով ճկուն կազմակերպչական միջավայրում, որը չի պահանջում կոորպորատիվ հավատարմության ամենօրյա ցուցադրություն գրասենյակում անցկացրած աշխատաժամերի տեսքով: Այդ ռեժիմով կյանքի որակի հետ կապված կա երկու հակադիր տեսակետ: Պայմանական էքստրավերտները կկարոտեն գործընկերների հետ անմիջական շփումից ստացած էներգետիկ լիցքավորումը: Բայց պայմանական ինտրովերտներին նոր ռեժիմը իսկական դրախտ կթվա՝ նույնիսկ աշխատանքային գերզբաղվածության պայմաններում:
Սակայն սկզբնական շրջանում պարտվողները ավելի շատ կլինեն: Նախ, նոր տնտեսությունում պահանջարկ չեն ունենա միջին և կրտսեր օղակի մենեջերները: Բացի այդ, չի բացառվում, որ աշխատաշուկայից զգալիորեն կքչանան նաև միջին որակավորման մասնագիտությունների աշխատատեղերը:
զարգացած տնտեսություն կվերադառնան ցածր որակավորման մասնագիտությունները
Երկրորդ, զարգացած տնտեսություն կվերադառնան ցածր որակավորման մասնագիտությունները՝ junk jobs-ը (օրինակ՝ առաքիչները)՝ նվազագույն աշխատավարձով, առանց զարգացման հեռանկարների և բարոյական բավարարվածության: Նախկինում կարծում էին, որ այդ աշխատատեղերը մնացել են XIX դարի վերջում- XX դարի սկզբում՝ արդյունաբերական ժամանակաշրջանում:
Արդյունքում առաջիկա տասնամյակում կսրվի որակավորում ունեցող մասնագետների պահանջարկի բացակայությունը: Հարուստ երկրները դրան կարող են դիմակայել բաշխման համակարգերի օգնությամբ, ինչպիսին է՝«երաշխավորված եկամուտը» (այն դեռևս 1950-ական թվականներին առաջարկում էր Ջոն Գելբրեյթը): 2017-2018 թվականներին այդ մոդելը փորձարկել է Ֆինլանդիան. երկու տարի 2000 գործազուրկ ստացել է ամսական €560-ական եվրո գումար: Այդ գումարը թույլ է տվել մարդկանց իրենց լավ զգալ, բայց չի օգնել աշխատանք գտնել:
Ավելի բարդ իրավիճակում կհայտնվեն միջին եկամուտ ունեցող երկրները, ինչպիսիք են՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Բրազիլիան և այլն: Մի կողմից, այս երկրներում կառավարող անձնակազմը ընդհանուր աշխատողների զգալի մասն է կազմում (ի տարբերություն աղքատ երկրների), իսկ մյուս կողմից, չկան բավարար միջոցներ խրոնիկ գործազուրկներին խելամիտ կյանքի որակով ապահովելու համար: Կասկած չկա, որ հետթվային տնտեսությունը կպահանջի հասարակական պայմանագրերի շեշտակի վերանայում ամբողջ աշխարհում:
Միջին դասի ապագան
Զբաղվածության չափման դասական միջոցները, որոնք այսօր վախեցնում են գործազրկության աճող ցուցանիշներով, կկորցնեն իրենց իմաստը
Ընդհանուր առմամբ, միջին դասը, որի բարեկեցության կտրուկ աճը XX դարի կեսին բնորոշեց ժամանակակից արևմտյան աշխարհի գաղափարախոսությունը, ժամանակակից տնտեսությունում հայտնվել է ամենախոցելի վիճակում: Նրա եկամուտները սկսեցին նվազել 1970-ական թվականներին, իսկ հետթվային ժամանակաշրջանում այն կսաստկանա: Այդ անկման սոցիալական և գաղափարախոսական հետևանքները կարող են լինել աղետալի: Այդ պատճառով, զարգացած երկրների կառավարությունները, ամենայն հավանականությամբ, կօգտագործեն իրենց մանդատը այդ հետևանքները չեզոքացնելու ուղղությամբ:
Նոր աշխարհում միջին դասի «կորստի» դեմ պայքարը չի լինի միայն աննախադեպ ֆինանսական միջոցների ներդրմամբ, ինչպիսին է՝ երաշխավորված եկամուտը: Սոցիալական բալանսը պահպանելու համար մարդիկ ոչ միայն պետք է գումար ստանան գոյատևելու համար, այլև՝ կյանքի նոր իմաստ, ինքնադրսևորման միջոց:
Միևնույն ժամանակ, շեշտակի կփոփոխվի նաև «աշխատանքի» (job) հայեցակարգը, որը XIX–XX դարերի կապիտալիզմի կենտրոնն էր: Արդեն այժմ այն իր տեղը զիջում է «կողմնակի աշխատանքի» (gig) գաղափարին, որն իրենից ներկայացնում է համեմատաբար կարճ և հետաքրքիր նախագիծ, որին կարող է հաջորդել արդյունավետ գործունեությամբ դադարը: Ամենայն հավանականությամբ արդյունավետ գործունեության գաղափարը ևս կընդլայնվի ու կներառի երեխաների, տարեցների խնամքը, սոցիալական կամավորությունը:
Զբաղվածության չափման դասական միջոցները, որոնք այսօր վախեցնում են գործազրկության աճող ցուցանիշներով, կկորցնեն իրենց իմաստը: Զարգացած երկրների բնակչության զգալի մասը իր կյանքի մեծ մասը կանցկացնի մասնակի զբաղվածությամբ:
Իսկ հետո՞
Այդ զարգացումները կհանգեցնեն կորպորացիաների ֆիզիկական և տեխնոլոգիական պարագծերի անպատեհությանը, որոնք կառուցված էին ամուր ֆունկցիոնալ ուղղահայացների և թույլ հորիզոնական փոխկապակցվածության շուրջ: Նրանց կգան փոխարինելու ընկերությունները, որոնք հիմնված կլինեն աշխատակիցների թիմային փոխկապակցվածության վրա, ովքեր կունենան բազմազան գիտելիքներ և կապահովեն ընդհանուր արդյունք:
Պահանջարկ կունենան նոր ինֆորմացիոն-հեռահաղորդակցման համակարգերը, որոնք կապահովեն անվտանգ և արդյունավետ հեռահար աշխատանք: Կփոփոխվի անձնակազմի թիվն ու որակավորումը: Պահանջարկ կունենան ունիվերսալ աշխատակիցները, ովքեր կկարողանան միաժամանակ աշխատել, օրինակ, հոգեբանության և մեծ ֆինանսների հետ:
Ընդ որում, նեղ մասնագիտական աշխատանքը հեշտությամբ հնարավոր կլինի փոխարինել ալգորիթմներով, տեխնոլոգիական հարթակներով և ծառայություններով: Թերևս, զարգացած տնտեսությամբ երկրների համար գլխացավանք կդառնա գործազուրկ դարձած «գրասենյակային պլանկտոնների» համար հարմար զբաղմունք գտնելը:
Այս իրավիճակը կխթանի՞ , թե՞ կդանդաղեցնի տնտեսական աճը, որով պայմանավորված է ՀՆԱ-ի մեծացումը, դեռևս պարզ չէ: Սակայն արդյունքում ստացված կենսամակարդակը, ամենայն հավանականությամբ, կգնահատվի ավելի որակյալ (քան կա հիմա): Այդ դեպքում արևմտյան երկրները կամրապնդեն իրենց դիրքը մարդկային կապիտալի գլոբալ շուկայում՝ շարունակելով գրավել առավել հավակնոտ և կրթված երիտասարդների ամբողջ աշխարհից:
Սիրարփի Թելիմյան ∙ BizNet.am մեդիա բլոգի հոդվածագիր
ℹ Սիրարփին ֆրիլանս լրագրող է, արդեն 10 տարի լուսաբանում է բիզնես և տուրիստական ոլորտի վերլուծական թեմաներ տարբեր լրատվական և վերլուծական ռեսուրսների համար
☑ Twitter ☑ Linkedin
Գրաֆիկական պատկերները՝ Envato Elements
